თირკმელზედა ჯირკვლის ჰორმონები: ჩვენი წონა და იმუნიტეტი რაზე ყოფილა დამოკიდებული,ჩემმა ექიმმა ყველაფერი დეტალურად ამიხსნა!
თირკმელზედა ჯირკვლების არასათანადო ფუნქციონირების აშკარა სიმპტომები შეიძლება იყოს არტერიული წნევის მკვეთრი ცვლილება, დილის სისუსტე, პიგმენტაციის მომატება.
ბევრმა ჩვენგანმა არც კი იცის ისეთი ორგანოს არსებობის შესახებ, როგორიც თირკმელზედა ჯირკვალია – ძნელად გამოვიცნობთ, სად მდებარეობს ეს ორგანო.
მაგრამ თქვენ უნდა იცოდეთ, რომ თირკმელზედა ჯირკვლები მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ იმუნიტეტის და ჩვენი წონის ფორმირებაში. მათი მნიშვნელოვანი როლი ასევე უდაოა გულ-სისხლძარღვთა და ნერვული სისტემების აქტივობაში. ეს ორგანიზმი პასუხისმგებელია ორგანიზმში მეტაბოლიზმზე და მის დარღვევებზე.
თირკმელზედა ჯირკვლები – ენდოკრინული ჯირკვლები
- თირკმელზედა ჯირკვლები ენდოკრინული სისტემის დაწყვილებული ჯირკვლებია და საერთო არაფერი აქვთ თირკმელებთან. ისინი გამოყოფენ ჰორმონებს, რომლებიც შემდგომში გამოიყოფა პირდაპირ სისხლში. ეს ჰორმონები მონაწილეობენ მეტაბოლიზმში და, რაც მთავარია, მონაწილეობენ ორგანიზმის ადაპტაციის პროცესში ყველა გარე არასასურველ პირობებთან.
- თირკმელზედა ჯირკვლებმა სახელი მიიღეს დამახასიათებელი მდებარეობის გამო.სხეულში ისინი განლაგებულია თირკმელების ზედა პოლუსების პირდაპირ. მაგრამ ამავე დროს, ჯირკვლების ფორმა მნიშვნელოვნად განსხვავდება ქვემდებარე ორგანოების ფორმისგან. მარჯვენა თირკმელზედა ჯირკვალი ფორმაში სამკუთხედს წააგავს, მარცხენა კი ნახევარმთვარეს უფრო ჰგავს. მიუხედავად გარეგნობის მნიშვნელოვანი განსხვავებისა,თირკმელზედა ჯირკვლები ასრულებენ იგივე ფუნქციებს.
- სინამდვილეში, თირკმელზედა ჯირკვლების ზომა ძალიან მცირეა – მოცულობა არ აღემატება ერთნახევარ კუბურ სანტიმეტრს, ხოლო წონა არ აღემატება ხუთ გრამს.ორივე მარჯვენა და მარცხენა თირკმელზედა ჯირკვალი შედგება ორი ნაწილისგან:შიდა მედულა და კორტიკალური შრე, რომელიც ფარავს მას. უფრო მეტიც, გარე შრე – მას ასევე უწოდებენ კორტიკალურ შრეს – იკავებს ორგანოს მოცულობის 80%-მდე.
- კორტიკალური შრე პირობითად იყოფა სამ ზონად. თითოეული მათგანი უაღრესად სპეციალიზირებულია და პასუხისმგებელია გარკვეული ტიპის კორტიკოსტეროიდების წარმოებაზე. ეს არის ჰორმონების ჯგუფი, რომელიც პასუხისმგებელია ანთებითი პროცესების შემსუბუქებაზე, გარკვეულ მეტაბოლურ მექანიზმებზე და იმუნური სისტემის ფუნქციონირებაზე.
თირკმელზედა ჯირკვლის ჰორმონები და წონა
კატექოლამინები
თირკმელზედა ჯირკვლების შიდა „ფენა“ წარმოქმნის ჰორმონებს, რომლებიც ნორმალიზებენ ცენტრალური ნერვული და გულ-სისხლძარღვთა სისტემების აქტივობას,ასევე არეგულირებენ თერმოგენეზს (სხეულის მიერ სითბოს გამომუშავება სხეულის მუდმივი ტემპერატურის შესანარჩუნებლად, აგრეთვე ეფექტურობის უზრუნველსაყოფად. სხეულის ყველა სისტემა, მათ შორის უჯრედული სტრუქტურები).
ამ ჰორმონებს კატექოლამინები ეწოდება.
კატექოლამინები პასუხისმგებელნი არიან არა მხოლოდ ჰორმონალურ ბალანსზე და შესაბამისად, წონაზე, არამედ არეგულირებენ გულის მუშაობას, გვეხმარება უბრალოდ არ დავშალოთ სხვადასხვა სტრესულ სიტუაციებში. კატექოლამინები მოიცავს ჰორმონებს,როგორიცაა ადრენალინი, კორტიზოლი, ასევე ალდოსტერონი და სხვადასხვა ანდროგენები.
კორტიზოლი
- კორტიზოლის ფუნქცია არის ის, რომ ის პასუხისმგებელია ჩვენი სხეულის ყველა დამცავი ფუნქციის მუშაობაზე და ასევე ეხმარება მას გაუმკლავდეს სხვადასხვა სტრესულ სიტუაციებს. კორტიზოლს აქვს მოქმედების სულ ათი მექანიზმი.
- პირველი მათგანი ითვლება მთავარ – ის აკონტროლებს იმუნური თავდაცვის პროცესებს.სწორედ კორტიზოლის გამომუშავებაა სიგნალი ორგანიზმისთვის იმუნური სისტემის ჩართვისთვის, ასევე ლიმფოციტების გამომუშავებისთვის, რომლებიც იცავს ორგანიზმს ბაქტერიებისა და ვირუსებისგან. კორტიზოლი და რეაქცია ორგანიზმის მის გამომუშავებაზე გვიხსნის სიკვდილისგან სხვადასხვა ანთებით, როგორც შიდა, ასევე გარეგანი.
- კორტიზოლის მეორე ფუნქცია არის ის, რომ ის გვიცავს სხვადასხვა ემოციური აჯანყებისგან, შფოთვისა და გადატვირთვისგან – სტრესისგან.
- სხვადასხვა სტრესულ სიტუაციებში ორგანიზმი იწყებს კორტიზოლის გამომუშავებას,აქტიურდება გულის კუნთის აქტივობა, უმჯობესდება ცენტრალური ნერვული სისტემის მუშაობა, რაც საშუალებას აძლევს ორგანიზმს დამოუკიდებლად დაძლიოს სტრესი.
სისხლში კორტიზოლის დონის რყევები
კორტიზოლის გამომუშავების დარღვევისას, ანუ მისი დონე მუდმივად ამაღლებული ან დაქვეითებული, ორგანიზმში მრავალი პრობლემა შეიძლება წარმოიშვას.
ქრონიკული სტრესი შეიძლება იყოს კორტიზოლის მუდმივი ამაღლების მიზეზი. ამ შემთხვევაში თირკმელზედა ჯირკვლების კორტიკალური (გარე) შრე იზრდება და ორგანიზმში ჩნდება ისეთი დაავადება, როგორიცაა ჰიპერკორტიზოლიზმი. ამ დაავადების შედეგია სისხლის მიმოქცევის დარღვევა, შაქრის დონე არ იკლებს. ადამიანს აქვს მუდმივად მაღალი წნევა, ასევე ნერვული სისტემის დაქვეითება.
თუმცა, კორტიზოლის მომატებული დონის ყველაზე უსიამოვნო რამ არის მეტაბოლური დარღვევა. ამ დროს ლიპოგენეზის პროცესი იწყება თირკმელზედა ჯირკვლებში, ანუ იმატებს ცხიმის კანქვეშა შრე. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ ასეთ სტრესულ სიტუაციებში ცხიმი გადანაწილდება სხეულში და ზურგი, მუცელი და კისრის უკანა მხარე ხდება მისი კონცენტრაციის ძირითადი ადგილები. ამავდროულად, ხელები და ფეხები თხელი რჩება. სხეულის ასეთი სპეციფიკური სტრუქტურა საშუალებას გაძლევთ ზუსტად დაადგინოთ ჰიპერკორტიზოლიზმი მისი მოწინავე ფორმით.
